Istnieją w kinie tematy, które mimo upływu lat i wielu ekranizacji nigdy się nie starzeją i choćby na ich podstawie powstało już sto niezapomnianych produkcji, to zawsze znajdą się twórcy, którzy sięgną ponownie do źródeł, aby pokazać widzom coś nowego. I tak co kilka lat na ekrany kin całego świata wchodzi kolejna adaptacja słynnej powieści Aleksandra Dumasa „Trzej muszkieterowie”. Najsłynniejsze filmy o losach siedemnastowiecznych muszkieterów przypominam dziś w moim cyklu „Na sit oucie”!
Zazwyczaj mało kto wie, ale słynny francuski pisarz stworzył całą trylogię o przygodach królewskich muszkieterów. Oprócz najbardziej znanych „Trzech muszkieterów” w jej skład wchodziły również powieści „Dwadzieścia lat później” i „Wicehrabia de Bragelonne”. Opowiadają one o dalszych losach bohaterów i obejmują w sumie okres ponad czterdziestu lat z historii siedemnastowiecznej Francji. Filmowcy rzadko kiedy sięgali jednak po dwa kolejne tomy, skupiając się zazwyczaj na pierwszej części trylogii. Jeśli jednak już czerpali z dwóch kolejnych, to ich interpretacje były bardzo luźno powiązane z powieściami Dumasa. Najlepszym tego przykładem jest tutaj choćby fakt, że na koniec trzeciej powieści giną w zasadzie wszyscy bohaterowie trylogii, czego w kinie, w najsłynniejszych ekranizacjach, raczej nie oglądaliśmy. A szkoda, bo na pewno dużym wyzwaniem dla twórców byłoby zrobienie wiernej adaptacji całej trylogii.
Oczywiście prym w filmowaniu przygód muszkieterów wiodą Francuzi i Amerykanie. O ile francuskie ekranizacje raczej wielkiej furory w kinach nie zrobiły i nie są bardzo znane, to ich amerykańskie odpowiedniki często były kinowymi przebojami, a w role D’Artagnana, Atosa, Portosa, Aramisa, kardynała Richelieu, króla Ludwika XIII (a również jego następcy Ludwika XIV), Milady, księcia Buckingham i innych bohaterów Dumasa wcielali się najwięksi aktorzy ostatnich kilkudziesięciu lat. Zresztą przekonacie się o tym za chwilę sami, gdy omówię kilka tytułów. Powstawały również seriale i mini seriale telewizyjne, filmy animowane i rysunkowe serie.
Wyobraźcie sobie, że temat muszkieterów wałkowany jest w kinie już od ponad stu lat, bo pierwszy film oparty na książce Dumasa powstał na początku dwudziestego wieku! Ja zajmę się jednak tylko ostatnim czterdziestopięcioleciem i filmami, które powstały w tym okresie, bo tych wcześniejszych po prostu nie widziałem (a jeśli widziałem, to nie pamiętam), więc pisząc o nich musiałbym się i tak posiłkować materiałami pisanymi przez innych. Jako, że uwielbiam kino kostiumowe i namiętnie czytałem kiedyś powieści Dumasa to temat „Trzech muszkieterów” jest mi szczególnie bliski i bardzo lubię wszystkie filmy o tej tematyce, z przyjemnością przeprowadzę was przez ten mały przegląd filmowych ekranizacji.
Trzej muszkieterowie (1973)
Zacznę od ekranizacji sprzed prawie czterdziestu pięciu lat, w której mogliśmy podziwiać całą plejadę gwiazd kina. Spójrzmy na nazwiska – D’Artagnana zagrał Michael York, Aramisa Richard Chamberlain, Atosa Oliver Reed, a Portosa Frank Finlay. Reszta obsady to też same gwiazdy – w rolę Milady wcieliła się Faye Dunaway, Charlton Heston wystąpił jako kardynał Richelieu, złego Rocheforta zagrał Christopher Lee, Konstację odegrała Raquel Welch (za co dostała zresztą Złotego Globa), a jako królowa Anna Austriaczka pojawiła się Geraldine Chaplin. Można więc śmiało powiedzieć, że w latach siedemdziesiątych była to absolutna pierwsza liga Hollywoodu!
Sama fabuła była bardzo bliska treści powieści – młody i ambitny D’Artagnan przybywa do Paryża, aby zostać muszkieterem, tak jak jego ojciec. Już pierwszego dnia pobytu w stolicy wpada w tarapaty i ma się pojedynkować z trzema muszkieterami. Jednak traf chce, że na miejscu nielegalnego pojedynku zjawia się gwardia kardynalska i D’Artagnan staje u boku Atosa, Portosa i Aramisa. W ten sposób wciąga się w walkę przeciwko knującemu wieczne spiski kardynałowi Richelieu, który sprawuje faktyczną władzę we Francji i chce skompromitować królową Annę w oczach Ludwika XIII.
Czterej muszkieterowie (1974)
Już rok później na ekranach pojawiła się kontynuacja produkcji z 1973 roku. Ponownie za kamerą stanął Richard Lester i po raz kolejny wystąpiła ta sama gwiazdorska ekipa aktorska. D’Artagnan jest już pełnoprawnym muszkieterem i wraz ze swymi trzema towarzyszami bierze udział w oblężeniu twierdzy Hugenotów, La Rochelle. Król Ludwik XIII chce ukrócić plotki o romansie królowej Anny i księcia Buckingham, postanawia więc rozprawić się ze sprzymierzeńcami Anglików. W tym czasie kardynał Richelieu postanawia porwać damę dworu Konstancję, przyjaciółkę królowej i ukochaną D’Artagnana. Zadanie to zleca zaufanej agentce Milady, która więzi powierniczkę królowej Anny w klasztorze. Muszkieterowie wyruszają porwanej Konstancji na pomoc.
Swoją drogą to te trailery z lat siedemdziesiątych miażdżą!
Powrót muszkieterów (1989)
Aż piętnaście lat trzeba było czekać, żeby Richard Lester nagrał trzecią część przygód muszkieterów. Tym razem do obsady z pierwszych dwóch części dołączyli C. Thomas Howell jako Raoul, syn Atosa i Kim Cattrall jako Justone de Winter, córka Milady. Akcja filmu dzieje się kilkadziesiąt lat później niż dwie pierwsze ekranizacje i jest luźno powiązana z treścią powieści Dumasa „Dwadzieścia lat później”.
D’Artagnan jest nadal muszkieterem, lecz jego przyjaciele odeszli ze służby. Atos wychowuje syna, Aramis został księdzem, a Portos żyje u boku bogatej żony. Tymczasem Francją rządzi następca Richelieu, kardynał Mazarin, nowy kochanek królowej, mający olbrzymi wpływ na 10-letniego Ludwika XIV. Kardynał wysyła muszkieterów do Anglii, aby ocalili króla Karola I, lecz ich tropem wyrusza Justine de Winter, córka dawnego wroga muszkieterów – Milady. Francją targają wewnętrzne spory, a przyjaciele zostaną zmuszeni do stanięcia przeciwko sobie.
Trzej muszkieterowie (1993)
Jedną z głośniejszych filmowych adaptacji powieści Dumasa była produkcja z 1993 roku w reżyserii Stephena Hereka. Ponownie w role głównych bohaterów wcielili się czołowi gwiazdorzy Hollywoodu. Atosa, Portosa i Aramisa zagrali kolejno Kiefer Sutherland, Oliver Platt i Charlie Sheen, a rolę młodego D’Artagnana wcielił się Chris O'Donnell. Ale to nie koniec znanych nazwisk, bo przecież postać kardynała Richelieu zaprezentował Tim Curry, okrutną Milady zagrała Rebecca De Mornay, a Rocheforta, oddanego sługę kardynała, zagrał Michael Wincott.
Tym razem poznajemy losy młodego Gaskończyka przybywającego do Paryża w celu wstąpienia do oddziałów muszkieterów. Niestety, trafia do stolicy w chwili, gdy muszkieterowie króla zostają zdelegalizowani z rozkazu kardynała Richelieu i mają zdać broń. D’Artagnan poznaje Atosa, Portosa i Aramisa, a wkrótce potem otrzymuje od królowej zadanie przekazania poufnej wiadomości księciu Buckhingham. Richelieu, zawzięty wróg Anny, chce ze wszystkich sił w tym przeszkodzić, w czym pomóc ma mu tajemnicza Milady. Oczywiście młodemu muszkieterowi z pomocą przychodzą trzej przyjaciele…
Należy oczywiście wspomnieć tutaj o wielkim przeboju w wykonaniu Stinga, Roda Stewarta i Briana Adamsa „All For Love”, który znalazł się na ścieżce dźwiękowej do tego filmu.
Człowiek w żelaznej masce (1998)
Kolejna ekranizacja i kolejne wielkie nazwiska kina. Randall Wallace wziął się jednak za trzecią część przygód bohaterów Dumasa i oparł fabułę na powieści „Wicehrabia de Bragelonne”. W podwójnej roli Ludwika XIV i jego brata bliźniaka więzionego w lochach w żelaznej masce na twarzy wcielił się Leonardo DiCaprio. Podstarzałych muszkieterów zagrali Jeremy Irons (Aramis), John Malkovich (Atos) i Gerard Depardieu (Portos), a wiernego królowi D’Artagnana zagrał Gabriel Byrne. Na ekranie możemy zobaczyć nawet doktora House’a, bo jednym z doradców króla jest nie kto inny, jak sam Hugh Laurie (skazany zresztą na ścięcie).
Film opowiada o Francji pod rządami młodego, ale okrutnego Ludwika XIV. Lud Paryża jest bliski buntu, podnoszą się pierwsze protesty, zaczynają się zamieszki. Król ma to jednak za nic i woli zaspokajać swoje zachcianki. Jedną z nich jest uwiedzenie młodej Christine, narzeczonej Raoula, syna Atosa. Młody Raoul zostaje więc wysłany na front, gdzie ginie od kul. Zdesperowany Atos wraz z Aramisem i Portosem stają przeciwko królowi. Mają plan zastąpienia władcy jego bratem bliźniakiem Filipem, więzionym od sześciu lat w królewskich lochach. Jednak na straży króla stoi nadal ich dawny druh, D’Artagnan…
Muszkieter (2001)
Dość nietypowa ekranizacja przygód D’Artagnana. Postaci trzech muszkieterów są tutaj raczej sprowadzone do roli tła, a najważniejszym, głównym bohaterem filmu jest właśnie młody kandydat na muszkietera i jego chęć zemsty. Akcja filmu zaczyna się w chwili, gdy D’Artagnan jest małym chłopcem. Do domu jego rodziców przyjeżdża grupa zbrojnych pod przywództwem okrutnego Febre’a, który na oczach chłopca zabija jego rodziców. Ten postanawia zemścić się na mordercy ojca i matki. Po latach jedzie do Paryża, aby odnaleźć swego wroga i dołączyć do królewskich muszkieterów. Okazuje się, że oddziały zostały rozwiązane przez kardynała Richelieu. D’Artagnan odnajduje Atosa, Portosa i Aramisa i szybko staje się jednym z wrogów kardynała oraz jego przybocznego sługi, którym okazuje się być Febre…
Napisałem na początku, że jest to dość nietypowa produkcja, a oprócz trochę zmienionej historii wyróżnia się ona na tle innych tym, że choreografią walk zajął się tutaj jeden z najlepszych specjalistów od scen karate, Xin-Xin Xiong. Sceny potyczek mają więc zupełnie inny charakter niż do tej pory, a oglądając choćby ostatnią (fantastyczną!!) scenę walki na drabinach czujemy się momentami, jakbyśmy oglądali film „Przyczajony tygrys, ukryty smok” lub podobną tego typu produkcję rodem z Chin. W rolach głównych możemy zobaczyć Justina Chambersa jako D’Artagnana, genialnego Tima Rotha jako Febre’a, Catherine Deneuve jako królową czy Stephena Rea jako kardynała.
Mickey, Donald, Goofy – The Three Musketeers (2004)
Mniej poważną, ale bardzo wdzięczną adaptacją powieści Dumasa jest na pewno pełnometrażowa animacja, w której możemy zobaczyć wszystkich ulubionych bohaterów bajek Disneya. Donald, Mickey i Goofy mają wielkie marzenie – chcą zostać muszkieterami. Jednak kapitan muszkieterów i jego złowrogi porucznik wykorzystują nieświadomych przyjaciół w swojej intrydze skierowanej przeciwko księżniczce Minnie, stojącej kapitanowi na drodze do tronu. Bohaterowie postanawiają się mu przeciwstawić. Przekonują się, że działając wspólnie, dzięki przyjaźni i poświęceniu mogą osiągnąć wszystko, jeśli tylko działają w myśl słynnej dewizy muszkieterów „Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”.
Trzej muszkieterowie (2011)
Przyszła pora na ostatnią ciekawą ekranizację dumasowskiej powieści, film z 2011 roku. Zrealizowana z ogromnym rozmachem produkcja w 3D, pełna efektów specjalnych i kaskaderskich wyczynów dała widzom ponownie nowe spojrzenie na bohaterów Aleksandra Dumasa. Ponownie mamy tu do czynienia z całą masą wielkich nazwisk współczesnego kina. Jako Milady widzimy świetną w tej roli Millę Jovovich, w kardynała Richelieu wcielił się tym razem genialny w rolach czarnych charakterów Christopher Waltz, a księcia Buckingham gra w nietypowym dla siebie wcieleniu Orlando Bloom. W Atosa, Portosa i Aramisa wcielają się kolejno Matthew Macfadyen, Ray Stevenson i Luke Evans, a młodego D’Artagnana zagrał tym razem Logan Lerman (znany z przygód Percy’ego Jacksona), który mnie osobiście bardzo pozytywnie zaskoczył swoją rolą. Dodatkowo mamy tu jeszcze Madsa Mikkelsena jako złowrogiego Rocheforta i Tila Schweigera w małej roli Cagliostro. Całość reżyserował Paul Anderson. Fabuła filmu jest dość klasyczna i bliska książkowemu oryginałowi, ale pokazana jest w sposób niezwykle widowiskowy i widz ma naprawdę olbrzymią frajdę z oglądania kolejnych scen, w tym nawet walk… statków powietrznych!
Oczywiście wymienione powyżej filmy to jedynie ułamek dorobku światowej kinematografii, która w temacie muszkieterów była niezwykle płodna. Jeśli interesujecie się taką tematyką, to koniecznie zobaczcie wspomniane tytuły, ale przede wszystkim sięgnijcie po klasykę – papierowe książki Aleksandra Dumasa, które były fantastycznym źródłem dla filmowców!
